6 დეკემბერს თსუ-ის სოციალურ-პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის სტუდენტური თითმმართველობის კულტურის დეპარტამენტის ინიციატივით, კონსტანტინე გამსახურდიას 120 წლისადმი მიძღვნილი საღამო „ზარები გრიგალში“ გაიმართა. საღამოზე მოწვეულები იყვენენ კონსტანტინე (კოკო) გამსახურდია, ფილოლოგი, მწერლის ბიოგრაფი სოსო სიგუა და ნონა კუპრეიშვილი.
საღამო გაიხსნა კონსტანტინე გამსახურდიას შემოქმედებისადმი მიძღვნილი დოკუმენტური ვიდეო-კოლაჟით. მოწვეულმა სტუმრებმა სათითაოდ ისაუბრეს მწერლის მოღვაწეობაზე, პირადი ცხოვრების ფრაგმენტებზე. ისტორიული სინამდვილის ასახვასთან ერთად თანამედროვე მწერლობის პრობლემებიც გააანალიზდა.
ფილოლოგი სოსო სიგუა ასე აფასებს კონსტანტინე გამსახურდიას ღვაწლს ლიტერატურის განვითარების ისტორიაში: „პრაგმატული დროა და ყველა ახალგაზრდამ უნდა ჰკითხოს საკუთარ თავს: წავიკითხე კონსტანტინე გამსახურდია, მაგრამ რითაა მნიშვნელოვანი და არსებითი ჩემთვის? ჩვენი თაობისთვის მწერლის შემოქმედება ერთიანი ცნობიერებისა და რწმენის სიმბოლო იყო. კონსტანტინე გამსახურდიას შემოქმედებაში გაერთიანებულია ესთეტიზმი და სამშობლოს ბედისწერა. მე-20 საუკუნის დასაწყისში ევროპაში არაერთი ლიტერატურული მიმართულება იყო გავრცელებული, გერმანიში სწავლისას კი მწერალი ეზიარა ამ კულტურას და საქართველოშიც დაამკვიდრა. გლობალიზაციის ეპოქაში ვცხოვრობთ და საზოგადოება არათუ ახლის, უკეთესის დამკვიდრებას, არამედ არსებულის გაფანტვას ცდილობს. შემოქმედის ხელოვნება ერის ტკივილს, სულისკვეთებასა და აღმაფრენას უნდა დაუკავშირდეს.“ ბ-ნმა სოსომ უმნიშვნელოვანეს ფაქტს გაუსვა ხაზი, რომ არა საბჭოთა კავშირის პოლიტიკა, კონსტანტინე გამსახურდიას შემოქმედება მოდერნისტული მსოფლიო ლიტერატურის გვერდით დაიმკვიდრებდა ადგილს. სწორედ ეს არის პატარა ქვეყნის ტრაგედია, დასავლეთში ვიზიტების საკითხს სსრკ წყვეტდა, შესაბამისად, მხოლოდ „დიდოსტატის მარჯვენა“ გავიდა ევროპაში, კერძოდ, საფრანგეთში, სადაც ძალიან დიდი გამოხმაურება მოჰყვა ნაწარმოებს და უამრავი რეცენზია დაიწერა.
კონსტანტინე (კოკო) გამსახურდიამ ისაუბრა ქართული მწერლობის აქტუალურ პრობლემებზე.
„ქართული ლიტერატურის უმთავრესი პრობლემა არის თვითცნობადობა. უპირველეს ყოვლისა, საქართველოში არ არსებობს კარგად ორგანიზებული და დაფინასებული კარტელი, მთარგმნელობითი ჯგუფი, რომელიც არამხოლოდ ქართულად თარგმნის ნაწარმოებებს, არამედ ქართულიდანაც. იმ პერიოდში „ვააპი“ წყვეტდა, რომელი მწერალი თარგმნილიყო და რომელი არა. რომანი არის ეპოქის პროდუქტი, ის გამოსვლისთანავე უნდა წაიკითხონ და აღიქვან.“ კოკო გამსახურდიამ ქართველი მწერლებისა და ანდრე ჟიდის საბედისწერო ურთიერთობაზეც ისაუბრა. ანდე ჟიდი მწერალს „მთვარის მოტაცების“ გამოქვეყნებას სთავაზობდა პარიზში, ეს ბედნიერი შემთხვევა რომ განხორციელებულიყო, კონსტანტინე გამსახურდია უთუოდ დაიმსახურებდა ნობელის პრემიას. ზემოთ ხსენებული პრობლემების საილუსტრაციოდ დაისვა კითხვა: „ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე რომ გავდივართ, რა ენაზე უნდა წაიკითხოს, აღიქვას საზოგადოებამ ქართული შემოქმედება?!“
მიხეილ ჯავახიშვილისა და კონსტანტინე გამსახურდიას დამსახურებაზე ისაუბრა ნონა კუპრეიშვილმა: „ორივე მწერალმა დიდი ბრძოლა გადაიტანა ქართული ენის, ცნობიერების დაცვასა და შენარჩუნებაში. უცნაური ერი ვართ ქართველები, მაინც გაჟღერდა კითხვა: ვინ უფრო დიდი მწერალია – კონსტანტინე გამსახურდია თუ მიხეილ ჯავახიშვილი? ვინ მოგვცა უფლება, ასე დავაყენოთ საკითხი?! ორივე ქართულ საქმეს ემსახურებოდა, რომ არა ამ ორი მწერლის ძალისხმევა „ყველანი საბჭოთა ჟურნალ-გაზეთების ენაზე ავმეტყველდებოდით“, ჩვენ რომ ქართველებად აღვიქვამთ თავს, სწორედ მათი შემოქმედების, ტექსტების დამსახურებაა.“
1921 წელს ბოლშევიკების შემოსვლისას კონსტანტინე გამსახურდიამ განაცხადა: „როდესაც ერი კარგავს პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას, მან უნდა გამოაცხადოს კულტურის დიქტატურა“. კულტურას უნდა შეენარჩუნებინა ქართული სულიერება, ამიტომაც იყო დიდი მისი გავლენა არამხოლოდ ლიტერატურაზე, არამედ საზოგადოებრივ-პოლიტიკური აზრის ფორმირებაზე.
კოკო გამსახურდიამ ისაუბრა ჩოხის სიმბოლიკაზე: „ჩოხა დღეს პეჯენტური მომენტია, მაშინ კი მას სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა. სერგო ორჯონიკიძემ შემოუთვალა კონსტანტინეს – გაიხადე ჩოხაო, მან კი ასე უპასუხა: – შენ ხომ არ გიჭერს წელზე ჩემი ჩოხაო. ის იყო პიროვნება, რომელიც სიმხნევის, გამძლეობისა და ნაცარში ნაღვერდლის შენარჩუნებისკენ მოუწოდებდა ქართველობას.“
მწერლის შვილიშვილმა ერთგვარი გულისტკივილით განაცხადა, რომ გრიგოლ რობაქიძის, მისეული რეცენზიის შემდეგ, ქართული აზრი ვერ განვითარდა: „თითქოს ნერვები არ ეყო ქართველ ერს დავით აღმაშენებელი წაეკითხა, რთულია 5-პლანიანი რომანის გააზრება, აღქმა. მოქმედება რეალურად 5 სხვადასხვა სივრცეში მიმდინარეობს: საქართველო, ბიზანტია, კიევის რუსეთი, სელჩუკიანთა სასულთნო და ევროპა – ჯვაროსნების სამყარო.“
ორგანიზატორების თხოვნით, სტუმრებმა კონსტანტინე გამსახურდიას ენაკვიმატობასთან დაკავშირებული ისტორიებიც გაიხსენეს. ერთ-ერთმა კრიტიკოსმა გადაამლაშა ნეგატიური შენიშვნების ზღვარს, „ზემოდან მიღებული“ დავალების გამო და მწერალს პატიება სთხოვა: „ბ-ნ კოსტა, მაპატიეთ, შემაცდინეს, შემაცდინესო“. კონსტანტინეს კი ასე უპასუხნია: „რუსის ყველა პრასტიტუტკა ასე ამბობს – აფიცერმა შემაცდინაო“.
სტუდენტებმა ჩაატარეს გამოკითხვა, თუ რამდენად აქტუალურია მწერლის შემოქმედება დღეს. პასუხები თითქმის ერთგვაროვანი იყო, ისინი კითხულობენ მწერლის ნაწარმოებებს და სწორადაც აღიქვამენ, რამდენიმე განსხვავებულ მოსაზრებას თუ არ ჩავთვლით.
საღამო დასრულდა გიორგი წერეთლის, ბაკურ გაბუნიას, ნიკოლოზ თოდუას და ნატა ჯალაღონიას ექსპერიმენტულ-თეატრალური წარმოდგენით.
დაფაზე სამახსოვრო წარწერებისთვის ფორმატი იყო გაკრული: „გმადლობთ, მშვენიერი საღამოსთვის. „ახალგაზრდებო, აწ კი თქვენ გამოდით, თქვენი ჭირიმე“ – ნონა კუპრეიშვილი.
თეკლე ქაროსანიძე
თეკლე ქაროსანიძე
